ΜΑΘΗΜΑΤΑ Β' ΕΞΑΜΗΝΟΥ

Εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι η υποβοηθούμενη από τα μέσα επικοινωνίας εκπαίδευση (ταχυδρομείο, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ραδιόφωνο, τηλεόραση, βίντεο, υπολογιστές, τηλεδιάσκεψη και άλλα) με μικρή ή καθόλου διαπροσωπική ή σε τάξη επαφή μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου. Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται και από την UNESCO, ενώ από το 1999 προστίθεται με την ίδια ακριβώς ερμηνεία στο λεξικό όρων του ΜeSH (Medical Subject Headings) της Εθνικής Ιατρικής Βιβλιοθήκης των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Πρόκειται για ένα τομέα της εκπαίδευσης που αφορά την παιδαγωγική, την τεχνολογία και τον σχεδιασμό της εκπαιδευτικής δομής, ο οποίος επιδιώκει την παροχή εκπαίδευσης χωρίς την ανάγκη φυσικής παρουσίας στο χώρο που αυτή πραγματοποιείται. Ο ορισμός αυτός αναφέρει την εξ αποστάσεως εκπαίδευση ως ξεχωριστό κλάδο της εκπαίδευσης, κάτι που όμως δεν είναι απόλυτα αποδεκτό μεθοδολογικά.

Σήμερα, η εκπαίδευση εξ αποστάσεως υλοποιείται σχεδόν αποκλειστικά με την υποστήριξη του υπολογιστή, και πιο συγκεκριμένα σε διαδικτυακό περιβάλλον. Για τον λόγο αυτόν, τείνει να είναι ταυτόσημη με τις έννοιες ηλεκτρονική μάθηση (e-learning), μάθηση υποβοηθούμενη από υπολογιστή (computer assisted learning), μάθηση μέσω διαδικτύου (online learning), διαδικτυακή εκπαίδευση (online education) και εκπαίδευση βασισμένη στο διαδίκτυο (web-based education). Η διαφορά στη σημασία των όρων αυτών αρχίζει να υποβαθμίζεται και ο διαχωρισμός γίνεται όλο και πιο δύσκολος τόσο για αρχάριους όσο και για έμπειρους.

Ιστορική εξέλιξη της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης

Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, είναι αποτέλεσμα της ανάπτυξης και της εξέλιξης της τεχνολογίας και της επικοινωνίας, ενώ δίνει πολλές ευκαιρίες για νέες εφαρμογές. Η μορφή αυτής της εκπαίδευσης ξεκίνησε πριν από 150 περίπου χρόνια. Οφείλεται στην ανάπτυξη της τεχνολογίας των μεταφορών και των τηλεπικοινωνιών, οι οποίες ήρθαν στο προσκήνιο κατά τη βιομηχανική επανάσταση.

Ειδικότερα, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, άρρηκτα συνδεδεμένη τόσο με την «εκπαίδευση» και την «κατάρτιση», όσο και με τα παιδαγωγικά, ξεκίνησε αρχικά ως οργάνωση σπουδών μερικής φοίτησης, συνέχισε με την αλληλογραφία μέσω ταχυδρομείου με ήδη δοκιμασμένα συμβατικά βιβλία, χρησιμοποίησε το ραδιόφωνο την τηλεόραση, το τηλέφωνο και τα τελευταία χρόνια υιοθέτησε όλες σχεδόν τις μορφές της σύγχρονης τεχνολογίας: από κινητά τηλέφωνα και ηλεκτρονικούς υπολογιστές, μέχρι δορυφόρους.

Έτσι, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση έχει κατά καιρούς ονομαστεί: Εκπαίδευση δι’ αλληλογραφίας / σπουδές δι’ αλληλογραφίας, Σπουδές κατοίκων, Ανεξάρτητες σπουδές, Εξωτερικές σπουδές, Εξ αποστάσεως διδασκαλία και Εξ αποστάσεως μάθηση.

Πιο συγκεκριμένα, η πρώτη σύγχρονη μορφή εξ αποστάσεως εκπαίδευσης προήλθε από τον Ιssak Ditman, που δίδαξε τη στενογραφία στη Μεγάλη Βρετανία μέσω αλληλογραφίας το 1840. Η ανάπτυξη της ταχυδρομικής υπηρεσίας το 19ο αιώνα οδήγησε στην αύξηση των εμπορικών κολλεγίων αλληλογραφίας. Το 1858 το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου αποτελεί το πρώτο πανεπιστήμιο που προσφέρει οργανωμένη τηλεμάθηση. Το 1973 στη Βοστώνη των ΗΠΑ ενθαρρύνεται η μελέτη στο σπίτι. Το 1911 στην Αυστραλία το Πανεπιστήμιο του Queensland καθιέρωσε το τμήμα σπουδών δι’ αλληλογραφίας. Στη Νέα Ζηλανδία η εξ αποστάσεως εκπαίδευση πρωτοεμφανίστηκα το 1960 στο πανεπιστήμιο Massey. Το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο εκπαίδευσης από απόσταση στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι το Ανοικτό Πανεπιστήμιο που ιδρύθηκε το 1969.

Εξ αποστάσεως σχολική εκπαίδευση

Με τον όρο «εξ αποστάσεως σχολική εκπαίδευση» νοείται η εκπαίδευση που παρέχεται από απόσταση σε επίπεδο πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και διακρίνεται σε αυτοδύναμη και συμπληρωματική. Στην πρώτη περίπτωση οι διδασκόμενοι φοιτούν σε εκπαιδευτικούς οργανισμούς που παρέχουν ολοκληρωμένα προγράμματα σπουδών που οδηγούν σε τίτλους σπουδών αντίστοιχων των συμβατικών, ενώ, στη δεύτερη περίπτωση οι μαθητές φοιτούν σε συμβατικά σχολεία αλλά έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν και να παρακολουθούν εξ αποστάσεως πρόσθετα μαθήματα ή μαθήματα από άλλους εκπαιδευτικούς οργανισμούς.

Χαρακτηριστικά της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης

Ένα βασικό στοιχείο που διακρίνει την εξ αποστάσεως από τις άλλες μορφές εκπαίδευσης είναι η απόσταση που χωρίζει τον διδάσκοντα από τον διδασκόμενο. Αλλά και τον κάθε διδασκόμενο ξεχωριστά από την ομάδα των σπουδαστών του. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση αναφέρεται σε όλους εκείνους, που διαλέγουν σε όλο τον κόσμο να μην παρακολουθήσουν συμβατικά σχολεία, κολλέγια και πανεπιστήμια αλλά επιθυμούν να σπουδάσουν στο σπίτι τους ή στο χώρο εργασίας τους. 

Επιπλέον, αποτελεί μια μορφή επικοινωνίας, η οποία πραγματοποιείται εξαιτίας της τεχνολογίας. Η μορφή αυτής της εκπαίδευσης προσφέρεται σήμερα από σχολεία δι’ αλληλογραφίας, από ανοικτά πανεπιστήμια και από τμήματα παροχής εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης ή εξωτερικών σπουδών. Η πρόσωπο με πρόσωπο εκπαίδευση από απόσταση διαθέτει πολλά εξελιγμένα τεχνολογικά μέσα. Οι εικονικές ή ηλεκτρονικές τάξεις έχουν πλέον τη δυνατότητα να συνδεθούν δορυφορικά ή με τεχνολογία συμπιεσμένου σήματος βίντεο ή με συνδέσεις πλήρους εύρους ζώνης, καθιστώντας δυνατή για πρώτη φορά στην ιστορία την πρόσωπο με πρόσωπο εκπαίδευση από απόσταση. Ο διδάσκων έχει τη δυνατότητα να ακούσει και να δει τους διδασκόμενους, που βρίσκονται σε μια τάξη και ταυτόχρονα όλους τους άλλους διδασκόμενους, που βρίσκονται χιλιόμετρα μακριά τους, και αντίστροφα, όλοι οι διδασκόμενοι τον διδάσκοντα. Η όλη διαδικασία πραγματοποιείται ηλεκτρονικά.

Συνολικά η εξ αποστάσεως εκπαίδευση έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

• Ως προς τη συγχρονική τεχνολογία: Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση χρησιμοποιεί κυρίως την ασύγχρονη τεχνολογία.
• Ως προς την πρόσβαση: Στόχος της είναι να προσφέρει εκπαίδευση στον χρόνο, στον χώρο και στον τόπο που βρίσκονται οι σπουδαστές ή έστω ο ένας και μόνο σπουδαστής, καθώς και τη δυνατότητα αμφίδρομης επικοινωνίας με άμεσο διάλογο.
• Ως προς το κόστος: Δεν χρειάζεται κάποιο συγκεκριμένο κόστος για την ανέγερση και τη συντήρηση κτηρίων προκειμένου να πραγματοποιηθεί η εξ αποστάσεως εκπαίδευση.
• Ως προς το κοινό: Η αγορά της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης βασίζεται κυρίως στα εκπαιδευτικά πλεονεκτήματα που διαθέτουν οι σύγχρονες τεχνολογίες. Πιο συγκεκριμένα, η χρήση τεχνολογικών μέσων όπως έντυπα, ακουστικά οπτικά, χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή, διαδίδουν το περιεχόμενο του προγράμματος σπουδών που συνδέουν διδάσκοντα και διδασκόμενο.